Η ισότητα δεν χαρίζεται, ούτε διεκδικείται, ασκείται και επιβεβαιώνεται.
Ζακ Ρανσιέρ
Παρέχουμε ένα πλαίσιο αναφοράς, διερευνούμε, σχεδιάζουμε και εφαρμόζουμε εξατομικευμένα προγράμματα βελτίωσης της κοινωνικής συμμετοχής και της διαπροσωπικής αλληλεπίδρασης και προσωπικής και οικογενειακής ενδυνάμωσης. Τα προγράμματα απευθύνονται σε παιδιά, εφήβους και νέους με διάγνωση Asperger ή Αυτισμό Υψηλής Λειτουργικότητας και τις οικογένειές τους. Ο χαρακτήρας των παρεμβάσεων δεν είναι διορθωτικός ή αντισταθμιστικός, αλλά δημιουργικός, με στόχο την εξεύρεση αποτελεσματικών λύσεων που να βοηθούν στη συνάντηση ανθρώπων με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και περιβάλλοντος.
Όλη η διαδικασία βασίζεται στην από κοινού (με το παιδί ή τον/την έφηβο, τους γονείς, το σχολείο και τους άλλους ειδικούς) λήψη των αποφάσεων και το επικοδομητικό μοίρασμα της γνώσης. Οι παρεμβάσεις μας είναι δυναμικές και διαπλαισιακές (οικογένεια, σχολείο, κοινότητα). Οι άξονες και οι στόχοι των παρεμβάσεων συζητούνται συνοπτικά παρακάτω.
Δόμηση του άμεσου περιβάλοντος (χώρος και διαδικασίες στο σπίτι και το σχολείο)
Ένα μέρος των βασικών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν παιδιά και έφηβοι με διαγνώσεις Αυτιστικού Φάσματος φαίνεται να σχετίζεται με την χωροταξία και δόμηση του άμεσου περιβάλλοντός τους (ως διαρρύθμιση και ως διαδικασίες). Αυτές οι ανεπίλυτες δυσκολίες (είτε πρόκειται για ρυθμίσεις που δεν ήταν ποτέ λειτουργικές, είτε για ρυθμίσεις που έχουν καταλήξει δυσλειτουργικές) όταν διαιωνίζονται με τη σειρά τους συμβάλλουν στη διαιώνιση και επιδείνωση άλλων συναισθηματικών, συμπεριφορικών, ακαδημαϊκών και συμμετοχικών δυσχερειών.
Η συνεκτίμηση της εμπειρίας και γνώσης των παιδιών ή των εφήβων και των γονέων καθώς και το σώμα γνώσης των προσεγγίσεων δομημένης εκπαίδευσης μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στην εξομάλυνση της προσβασιμότητας χώρων και διαδικασιών για το παιδί και τον/την έφηβο. Ο στόχος μας μέσα από αυτό είναι η διεύρυνση του δυναμικού δράσης (ενδιαφέροντα και δεξιότητες) του παιδιού ή του εφήβου στο οικιακό και σχολικό πλαίσιο.
Ψυχοσυναισθηματική Εκπαίδευση και Συμβουλευτικές Διαδικασίες Αυτογνωσίας (γραφείο ειδικού, σπίτι και εξωτερικό πρόγραμμα).
Αντιλαμβανόμαστε την εργασία με το παιδί σε ψυχοσυναισθηματικό-θεραπευτικό επίπεδο και επίπεδο δεξιοτήτων ως μια διαδικασία νοηματοδότησης των παρελθούσων εμπειριών, των τωρινών καταστάσεων και της προοπτικής για το μέλλον. Είτε στο γραφείο μας, είτε στο σπίτι του παιδιού ή του/της εφήβου είτε δια ζώσης μαζί του/της έξω στην κοινότητα προσπαθούμε να χτίσουμε μια σχέση εμπιστοσύνης που να περιλαμβάνει την επεξεργασία των συγκρούσεων (του στιγματισμού, της περιθωριοποίησης, της θυματοποίησης, της απόρριψης, της ανισοτιμίας και αδικίας) και να βοηθά στην αυτοανακάλυψη των θετικών σημείων και επιτευγμάτων. Στο επίπεδο των διαπροσωπικών δεξιοτήτων προσανατολισμός μας δεν είναι η άνευ όρων κοινωνική συμμόρφωση αλλά η διάλυση της σύγχυσης γύρω από τον κοινωνικό περίγυρο και κυρίως η εκπαίδευση σε πιο παραγωγικούς τρόπους οργάνωσης του εαυτού και των σχέσεων. Πέρα από τα επιμέρους μεθοδολογικά εργαλεία, βασιζόμαστε στην εποικοδομητική κριτική και αυτοκριτική και τον αναστοχασμό (τη συγκροτημένη και συστηματική σκέψη) για τις δυνατότητες και τα όρια στις διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις.
Με άλλα λόγια, προσπαθούμε να ανακαλύψουμε μαζί με το παιδί ή τον/την έφηβο ακριβώς τις ανάγκες και επιθυμίες του/της, τις δυσκολίες του στην ανάδειξη της ταυτότητάς του/της, και το πως μπορεί να τα βγάζει πέρα καλύτερα στην καθημερινότητα.
Συμβουλευτική με τους γονείς
Η συμβουλευτική με τους γονείς δεν είναι μια διαδικασία “συνταγογράφησης” τεχνικών και συμπεριφορών. Αντιλαμβανόμαστε τους γονείς ως ισότιμους εμπειρογνώμονες για το παιδί τους και τη διάγνωσή του και τη σχέση μαζί τους ως σχέση αμοιβαίας οικοδόμησης της παρέμβασης. Προκειμένου να επιτεχθεί αυτή η συνεργασία, από πλευράς μας η προσέγγιση των δυσκολιών μιας οικογένειας γίνεται με την προσήκουσα κατανόηση και ευαισθησία. Πολλές φορές, ωστόσο, πολύ σημαντική είναι η “αποδραματοποίηση” της οικογενειακής δυσκολίας, η ανεύρεση, δηλαδή, μιας κοινής οπτικής που να επιτρέπει ακόμα και εν μέσω κρίσεων τη διατήρηση της βασικής αποδοχής του παιδιού ή του/της εφήβου (η συμβουλευτική διαδικασία μπορεί να περιλάβει και τα αδέλφια, καθώς και άλλα σημαντικά μέλη της εκτεταμένης οικογένειας) και τη συνέχιση της προσπάθειας για το καλύτερο δυνατό.
Στη συμβουλευτική με τους γονείς εστιάζουμε στη βοήθεια σε προσωπικό επίπεδο και σε επίπεδο οικογένειας εργαζόμαστε ψυχοεκπαιδευτικά με στόχο την ψυχοκοινωνική ενδυνάμωση και ανθεκτικότητα (resilience) και την ανεύρεση τρόπων αντιμετώπισης των προβλημάτων (coping). Παράλληλα παρέχεται ενημέρωση, διασύνδεση και στήριξη στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους από την πλευρά των υπηρεσιών της πολιτείας.
Σχέσεις συνεργασίας με τους εκπαιδευτικούς και άλλους ειδικούς
Είναι στοιχειώδες για το συμφέρον του παιδιού η υλοποίηση της παρέμβασης να γίνει μέσα από συνενόηση και ενεργητική συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς και άλλους ειδικούς που έρχονται σε επαφή με το παιδί ή/τον την έφηβο, ανεξαρτήτως του εκπαιδευτικού πλαισίου στο οποίο φοιτά. Θεωρούμε σημαντικό μέσα από συνεργατικές σχέσεις (partnerships) να βρίσκονται τα συμβατά σημεία των παρεμβάσεων και να γίνονται προτάσεις με χαρακτήρα συμπληρωματικό και γνώμονα τη συνέπεια και τη σταθερότητα και προς αποφυγή της εξουθένωσης του παιδιού ή του/της εφήβου. Στηριζόμαστε και στηρίζουμε τους εκπαιδευτικούς και άλλους ειδικούς που εργάζονται με το παιδί ή τον/την έφηβο, και διαχέουμε τη γνώση και τις εμπειρίες μας.
Η παρέμβαση στο σχολείο έχει ως στόχο την ευαισθητοποίηση και ψυχοκοινωνική εκπαίδευση εκπαιδευτικών και μαθητών, και την κοινή ανάληψη δράσης για τη βελτίωση του μαθησιακού – γνωστικού τομέα, και όχι την εισβολή άνωθεν ή έξωθεν του ειδικού που κατά κανόνα οδηγεί σε προστριβές και προσωποποιημένες αντιθέσεις.
Κοινοτική Συμμετοχή (εξωτερικό πρόγραμμα – παρεμβάσεις στην κοινότητα)
Αντιλαμβανόμαστε τη συμμετοχή όχι ως μια διαδικασία μονόδρομης προσαρμογής από πλευράς του παιδιού ή του/της εφήβου, αλλά ως μια διαδικασία αμοιβαίας δέσμευσης και αλλαγής. Είναι αρκετά συχνά δύσκολο να βρεθεί μια τέτοια συμμετοχική προοπτική για το παιδί ή τον/την έφηβο, για λόγους που έχουν να κάνουν πρωτίστως με κοινωνικούς περιορισμούς, και δευτερευόντως με την σωρευμένη αρνητική εμπειρία παιδιού και οικογένειας. Η ενθάρρυνση της συμμετοχής στις σφαίρες ζωής της κοινότητας (αγορά, πλατεία, νεανικά στέκια κ.λπ.) σκοντάφτει σε πάρα πολλές παραμέτρους, ώσπου συχνά παραμερίζεται ως στόχος για να αποφευχθούν τα χειρότερα (προκλητική συμπεριφορά, οικογενειακός στιγματισμός, κίνδυνοι και παραβατικότητα).
Για μας η περιοχή κατοικίας – κοινότητα είναι κατ΄εξοχήν πεδίο ανάπτυξης του παιδιού και του/της εφήβου και εκ των ων ουκ άνευ της παρέμβασης. Ο ειδικός με σταδιακό και συστηματικό τρόπο τρόπο επιχειρεί τη βελτίωση της αλληλεπίδρασης μέσα από την υποβοήθηση-ψυχοκοινωνική εκπαίδευση τόσο του ίδιου του παιδιού ή του/της εφήβου, όσο και των ανθρώπων με τους οποίους έρχεται σε επαφή στην κοινότητα.
Μέλος της Κοινωνίας – Σχέδιο Ζωής
Τελικός στόχος για τη βελτίωση της κοινωνικής ζωής και θέσης του παιδιού ή του/της εφήβου είναι να αντιμετωπίσει την τωρινή του κατάστασή του ως μέρος της δικής του, προσωποποιημένης διαδρομής. Με άλλα λόγια, να βρεθούν τρόποι να αντιληφθεί τον εαυτό του/τηςκατά το δυνατόν πληρέστερα ως φορέα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων εντός του γενικού κοινωνικού πλαισίου. Είναι σαφές ότι σε επίπεδο κοινωνιακής ρύθμισης, ο ορίζοντας των ελπιζομένων για το άτομο με διάγνωση αυτιστικού φάσματος είναι χαμηλός, την ίδια στιγμή που εντατικοποιείται και δυσκολεύεται κάθε σφαίρα της ζώης, και ότι η αξιοπρεπής διαβίωση και συμβίωση ως στόχοι διαρκώς διαστρεβλώνονται από μειωμένες προσδοκίες ή εμποδίζονται από την ωμή προκατάληψη. Είναι εξ ίσου σαφές ότι η κατανόηση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων μπορεί να βρίσκει εμπόδια από τον τρόπο κατανόησης του ίδιου του ατόμου (λ.χ. τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις έχουν αφηρημένο χαρακτήρα) και να περιπλέκεται συχνά από τη γνώση του (ή την απουσία αυτής) για τη διάγνωση.
Μέσα από κριτικές και αυτοκριτικές διαδικασίες (που δεν παραμερίζουν και την ίδια την παρέμβαση μας ως ειδικών) κάθε παιδί και κάθε έφηβος μπορεί να αντιληφθεί την προσωπική του/της θέση στην οικογένεια, το σχολείο και την κοινωνία, και να δρα ολοένα και πιο ισότιμα και διεκδικητικά. Σημαντική μπορεί να είναι εδώ η διασύνδεση με ομάδες ομηλίκων με την ίδια διάγνωση.