Επιστροφή στο σχολείο
Τυπικό άγχος
Τα περισσότερα παιδιά έχουν άγχος για το ποιος θα είναι ο καινούριος τους δάσκαλος ή το τι θα φέρει η νέα χρονιά. Συχνά παρουσιάζουν κάποια δυσκολία στο να κοιμηθούν ή έχουν εφιάλτες στην αρχή της σχολικής χρονιάς. Αλλα κλαίνε και αρνούνται να πάνε σχολείο, άλλα καταφέρνουν μετά από λίγο να ηρεμήσουν και με επιτυχία να ενταχθούν στην τάξη. Συνήθως αυτή η πρώτη περίοδος άγχους κρατά τις πρώτες δύο εβδομάδες. Και τελικά όσο περνάει ο καιρός το άγχος μειώνεται και πολύ συχνά εκμηδενίζεται εντελώς.
Τι γίνεται όμως όταν το άγχος συνεχίζεται;
Σε κάποια παιδιά όμως το άγχος συνεχίζεται. Σημάδια αυτού του άγχους είναι οι συχνοί πονοκέφαλοι, δυσκολίες στον ύπνο, εφιάλτες, καθώς και αποφυγή κάθε στρεσογόνου παράγοντα. Π.χ να αρρωστήσει τη μέρα που έχει να παρουσιάσει μια εργασία ή να γράψει ένα διαγώνισμα – άσχετα το ότι έχει διαβάσει και τα ξέρει. Το άγχος λοιπόν που συνεχίζει και μετά τις πρώτες εβδομάδες, μπορεί να φαίνεται ως άγχος «για το σχολείο» όμως πηγάζει από διαφορετικούς παράγοντες.
Άγχος αποχωρισμού
Τα παιδιά που υποφέρουν από αυτήν την διαταραχή, αγχώνονται να αποχωριστούν την οικογένεια. Έχουν δυσκολία να πάνε σχολείο, να πάνε να παίξουν σε έναν παιδότοπο ή να κοιμηθούν στο δικό τους κρεβάτι.
Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή
Τα παιδιά αυτά αγχώνονται για πάρα πολλά πράγματα, αλλά συχνά δεν μπορούν να εκφράσουν τι είναι αυτό ακριβώς που τα απασχολεί. Αυτά τα παιδιά νιώθουν κόπωση, δυσκολία στον ύπνο, παραπονούνται για πολλά, είναι ευερέθιστα και ίσως εκδηλώσουν κάποιο τικ ή και κάποιον καταναγκασμό.
Κοινωνική Αγχώδης Διαταραχή
Αυτή η διαταραχή ποικίλλει, καθώς άλλα παιδιά φοβούνται να μιλήσουν μπροστά στην τάξη, να αναζητήσουν βοήθεια από το δάσκαλο ή να διαβάσουν δυνατά. Ενώ σε άλλα ο φόβος εστιάζεται στο να κάνουν δεσμούς και σχέσεις.
Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή
Ένα παιδί (συνήθως εμφανίζεται στα 10) με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, προκειμένου να απαλλαγεί από το δυσάρεστο αίσθημα της αμφιβολίας και της «απειλής» που οι ιδέες (ιδεοληψίες) του, του προκαλούν να κάνει μια σειρά από ηθελημένες επαναλαμβανόμενες πράξεις με στόχο να προλάβει ή να διώξει την απειλή. Όσο μάλιστα επιχειρεί να διώξει τις ιδεοληψίες, τόσο αυτές επιμένουν, βασανίζοντάς το. Πολύ συχνή εμμονή είναι το ανοιγοκλείσιμο του διακόπτη (ανοίγει κλείνει το φώς), να μετράει/ τσεκάρει πράγματα, να πλένεται ή να πλένει και να ζητάει επιβεβαίωση π.χ. «έπλυνα καλά;
Επιλεκτική αλαλία
Αυτά τα παιδιά έχουν επιθυμία να μιλήσουν υπό συνθήκες, αλλά το αγχος τα καθιστά αμήχανα και αδύνατον να το πραγματοποιήσουν. Συχνά ψιθυρίζουν ή κουνούν το κεφάλι αφήνοντας τον άλλον να μαντέψει τι θέλουν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αδυνατούν να λάβουν μέρος σε δραστηριότητες σχολικές.
Τελικά το ποιο σύμπτωμα θα εκδηλώσει το παιδί εσωκλείει και τους όρους της αντιμετώπισης – λύσης του. Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Γιατί ένα παιδί να εκδηλώνει αυτό το σύμπτωμα και όχι κάποιο άλλο; Τι θέλει να επικοινωνήσει και σε ποιόν; Γιατί κάποια συμπτώματα είναι ¨κοινωνικά» δηλ φαίνονται ενώ αλλά εσωτερικεύονται και δεν τα καταλαβαίνει ο άλλος; Γιατί τώρα; Γιατί υπό αυτές τις συνθήκες; Πώς δημιουργούνται; Τι εξυπηρετούν; Ο ρόλος του ψυχολόγου σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να μπορέσει να δώσει απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα και να τα κατανοήσει σε συνεργασία με το παιδί και μέσα από συμβολικές τεχνικές που έχει στην διάθεσή του. Τα παιδιά έχουν την τάση να εκφράζουν τον εσωτερικό τους κόσμο μέσα από αυτήν την διαδικασία.
Προετοιμάζοντας τον μαθητή από την πρώτη μέρα στο σχολείο. Ποιες είναι αυτές οι στρατηγικές που θα οδηγήσουν σε αυτήν την θετική σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης;
Δείξτε ενσυναίσθηση.
Αποδεχόμαστε και σεβόμαστε τα αισθήματα του μαθητή. Αποδεχτείτε τα συναισθήματα τους
- Υποστηρίξετε την ανεξαρτησία
- Να είστε υποστηρικτικός στις εξατομικευμένες ανάγκες των παιδιών
- Να είστε αξιόπιστοι
Να είστε θετικοί, και ενισχυτικοί σε αυτά που καταφέρνει και όχι στο να διορθώνουμε ότι δεν μπορεί να κάνει. Από την γενίκευση θα πάμε στην διάκριση. Ένα παιδί που φοβάται να γράψει πρώτα πρέπει να «λυθεί» και να μπορεί να γράφει όπως θέλει (ανορθόγραφα, με άσχημα γράμματα) και να ενθαρρύνεται για αυτό και στην συνέχεια μετά από κάποιους μήνες μπορείτε έχοντας τον ξε-αγχώσει να του πείτε ότι «καλό και το «η» αλλά το «ει» είναι το κάτι άλλο αλλά δεν πειράζει, γράψε το, όπως θέλεις.
Αν έχει αναπτύξει εσωτερικό κίνητρο επιτυχίας και πιστεύει ότι τα καταφέρνει θα σας ζητήσει από μόνο του να του πείτε το σωστό. Τότε θα έχετε το μέγιστο αποτέλεσμα και δεν θα έχετε περάσει 12 χρόνια κάνοντας παρατηρήσεις και διορθώνοντας το αλλά μόνο 15 με 18 μήνες.
Αποδεχτείτε τις ιδέες του και χρησιμοποιήστε τες ακόμα και αν έχουν λάθη. Είναι σημαντικό το παιδί να βιώνει τις συνέπειες της συμπεριφοράς και των επιλογών του και όχι να «χάνει το περιεχόμενο φτιάχνοντας μια εικόνα των γονέων ή του εκπαιδευτικού που φωνάζουν.
Αν δεν θέλει να πάει σχολειό για να κοιμηθεί και ξέρετε ότι θέλει τους φίλους του ας μην πάει ή ας πάει ό,τι ώρα ξυπνήσει. Μια δύο τρείς μέρες … στο τέλος της εβδομάδας ας του πει ευγενικά η/ο δασκάλα/ος με τον/την διευθυντή/ντρια ότι επειδή σε καταλαβαίνουμε ότι σου αρέσει ο ύπνος αλλά το σχολείο έχει τους κανόνες του σκεφτήκαμε να κάνεις πάλι την άλλη μίση τάξη που χάνεις του χρόνου και θα βοηθάς και τα μικρότερα παιδιά κτλ.
Στο σπίτι συνεχίστε λέγοντας του μα πως είναι δυνατόν για λίγες μέρες που κοιμηθήκαμε να χάσουμε την τάξη; Θα δείτε ότι από τη επόμενη μέρα θα ξυπνήσει στην ώρα του και νωρίτερα από μονός του. Παρόμοιες στρατηγικές μπορούν να εφαρμοστούν σε κάθε δύσκολη συμπεριφορά (δεν μαζεύει τα πράγματα του, δεν ακούει, θέλει να γίνεται το δικό του/της κ.α.)
Ενθαρρύνεται τους να παίρνουν αποφάσεις. Ρωτήστε τους πώς το σκέφτονται; Τι πιστεύουν ότι είναι καλύτερο να κάνουν; σταματήστε να τοποθετήστε ως ειδική απέναντι τους ή ότι τα ξέρετε όλα. Αυτό κάνει το παιδί να πιστεύει ότι, για να κάνει λάθη, δεν είναι τελικά καλό, ότι δεν σας ικανοποιεί, ότι τελικά «είναι/και όχι συμπεριφέρεται με έναν τρόπο και ότι δεν επιτρέπεται να γίνονται λάθη. Το λάθος είναι ο καλύτερος του φίλος μόνο αυτό θα τον βοηθήσει να μάθει να το χρησιμοποιεί υπέρ του , να αγωνίζεται και να καταλαβαίνει ότι σημασία δεν έχει το 10 αλλά το πως θα κάνω το οκτώ εννέα με ποιον τρόπο.
Ο βαθμός δεν λέει κάτι. Δεν μας δείχνει πώς θα γίνουμε καλύτεροι απλώς μεταθέτει την δυσκολία σε ένα εσωτερικό έλλειμμα. Το άγχος του λάθους εμφανίζεται στην ηλικία της 2ας με 3ης Λυκείου που το επίπεδο αναβαίνει πολύ απότομα και δεν γίνεται να μην κάνει κάποιος λάθη. Αν δεν έχει μάθει να τα διαχειρίζεται θα βιώσει τεράστιο άγχος και πιθανά θα φτιάξει τους όρους της πιθανής αποτυχίας του/της
Ενθαρρύνετε τους να κάνουν «υψηλές» σκέψεις. Θα εκπλαγείτε από τις πόσες δυνατότητες έχουν τα παιδιά
Αντί επιλόγου
Γίνετε ο δάσκαλος που θα θέλατε να έχετε όταν ήσασταν παιδιά. Οι δάσκαλοι που χρησιμοποιούν υψηλά επίπεδα διαπροσωπικών σχέσεων στην αλληλεπίδραση τους με τους μαθητές έχουν πολλά προνόμια στο να αναπτυχθούν περισσότερο διανοητικά οι μαθητές τους. Για παράδειγμα ένας δάσκαλος που θα αναγνωρίσει και θα δείξει κατανόηση για το άγχος του μαθητή την πρώτη μέρα στο σχολείο, έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να κερδίσει την εμπιστοσύνη του μαθητή. Η θετική σχέση δασκάλου μαθητή στις πρώτες τάξεις (είτε μιλώντας για προσχολική εκπαίδευση) μειώνει τις πιθανότητες αρνητικών συμπεριφορών σε όλη την σχολική του πορεία. Επίσης, μαθητές που έχουν μια θετική σχέση με τους εκπαιδευτικούς στο ξεκίνημα τους έχουν πολύ υψηλότερες ακαδημαϊκές επιδόσεις, λιγότερα συμπεριφορά προβλήματα, καλύτερες κοινωνικές δεξιότητες και συνολικά καλύτερη κοινωνική ένταξη. Και αυτό γιατί οι εκπαιδευτικοί έχουν μια ισχυρή επίδραση στους μαθητές τους. Η συμπεριφορά των μαθητών διαμορφώνεται ως απάντηση σε αυτήν των εκπαιδευτικών.