Μια Ιδιαίτερη Απόχρωση του Τρομακτικού
Τις τελευταίες μέρες τα συναισθήματα των ανθρώπων βρίσκονται πάνω σε ένα συνεχές που δεν διαφαίνεται το τέλος. Ξεκινώντας από το βίωμα μιας απροσδιόριστης ανησυχίας, σταδιακά συναντιέται με κάτι που μοιάζει να προκαλεί φόβο, χωρίς να είναι διόλου το ακριβές συναίσθημα για να περιγράψει αυτό που πιθανά νιώθει το υποκείμενο , – θα εξηγήσω στην πορεία τι ακριβώς εννοώ – και στην συνέχεια βρίσκεται σε μια απροσδιόριστη απόχρωση του τρομακτικού…
Τι ακριβώς συμβαίνει; τι ακριβώς νιώθουμε; με τι συναντηθήκαμε; με κάτι παράδοξο, αλλόκοτο, δυσοίωνο, τρομακτικό, απόκοσμο, φρικιαστικό;… Τι είναι αυτό που ξενίζει, που προκαλεί ρίγος ανησυχίας , τρόμου… σχεδόν φρίκης. Έχουμε να προσδιορίσουμε ένα νέο συναίσθημα που για πρώτη φορά καλούμαστε να το λεκτικοποιήσουμε… κάτι μεταξύ του αλλόκοτου και του φρικτού. Μια πιθανή παρόμοια συναισθηματική κατάσταση είναι αυτή που προκαλεί το δυσοίωνο, όχι με την έννοια της βεβαιότητας για κάτι κακό αλλά με την αίσθηση ότι επίκειται ό,τι κακό και που για αυτό ακριβώς τρομάζει.
Τι είναι αυτό το τόσο ανοίκειο που μπορεί να διαταράξει εν ριπή οφθαλμού την σχέση της οικειότητας με την εμπιστοσύνη. Θα μπω λίγο στα χωράφια των συμπεριφορών. Ανοίκειοι τρόποι είναι οι ανάρμοστοι, όσοι δεν αρμόζουν και δεν εναρμονίζονται με τα κανονιστικά πρότυπα, με τις αρχές του οικείου, της οικογενειακής εστίας και κατ΄ επέκταση με άλλες κοινωνικές αρχές και εξουσίες. Ουσιαστικά, έχουμε να κάνουμε με αρνητικές συμπεριφορές που αν και φαινομενικά αβλαβείς και αθώες στον πυρήνα τους αποτελούν αυτόν /την που μαρτυράει στο κρυφτό που βρίσκονται οι υπόλοιποι . ο Λόγος … να κερδίσει την συμπάθεια αυτού που τα φυλάει, να δείξει μια υπολανθάνουσα ασυνείδητη εκδικητικότητα στους άλλους, δεν αντέχει να χάνει, άπειρες οι ερμηνείες … και όμως αυτός που αν και ξέρει τους κανόνες δεν μπορεί να παίξει δικαία ξυπνάει μέσα στους άλλους την αίσθηση ότι θα τους εντοπίσουν … αλλά εδώ δεν παραμονεύει ένας φίλος αλλά ο ίδιος ο θάνατος.
Για πρώτη φορά στην προσωπική ιστορία των πρόσφατων γενεών ο εχθρός δεν είναι ούτε από μια άλλη χώρα, ούτε ο/η μετανάστης/στρια, ούτε ο/η πρόσφυγας , ούτε αυτός/η από μια άλλη κοινωνική τάξη , ούτε αυτός/η που εκπροσωπεύει μια άλλη ιδεολογία, ούτε το χάσμα των γενεών, ούτε η οποιαδήποτε μορφή εξουσίας αλλά ο Άλλος ο σημαντικός Άλλος. Είναι τα εγγόνια για τους παππούδες – γιαγιάδες, είναι ο/η εργαζόμενος/η για αυτόν/ην που μένει σπίτι, είναι ο/η σύντροφός, ο/η εραστής, ο άνθρωπος που αγαπάς … αυτός γίνεται ο νούμερο ένα κίνδυνος διαρρηγνύοντας όχι μόνο την οποιαδήποτε σχέση εμπιστοσύνης αλλά διαμορφώνοντας ένα νέο καθεστώς τοποθέτησης απέναντι του/της. Αλλά και το ανάποδο, για αυτόν/ην που ανεξαρτήτου ηλικίας μπορεί να γίνει υποψήφιος/α φορέας μετάδοσης του θανατηφόρου ιού και θα πρέπει να διαχειριστεί την όχι πλέον ατυχή στιγμή – συγκυρία αλλά την λάθος εκτίμηση επιλογή που συνειδητά επέλεξε χωρίς να γνωρίζει το φορτίο που κουβαλάει αλλά γνωρίζοντας πως άπαξ και το κουβαλάει αποτελεί μια κινητή μονάδα μετάδοσης όχι μόνο πόνου αλλά μεταξύ άλλων και την πιθανή αιτία θανάτου του Άλλου.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πώς το προς αναζήτηση συναίσθημα υπάγεται στην κατηγορία των στοιχείων που προκαλούν φόβο, τρόμο φρίκη, και από την άλλη δεν μπορεί να ταυτιστεί με αυτά. Οι λέξεις αυτές δεν το προσδιορίζουν με καμία ακρίβεια. Φοβάμαι κάτι που ταυτόχρονα το αποφεύγω και όχι εκείνο που το αναζητώ , το αγκαλιάζω και κοιμάμαι μαζί του. Ουσιαστικά, έχουμε να κάνουμε με ένα συναίσθημα, μια μορφή σχεδόν του τρομακτικού, το οποίο ανάγεται σε κάτι που πριν ήταν γνωστό και οικείο. Η πανδημία μπόρεσε να δείξει πώς αυτό το οικείο μπόρεσε να καταστεί φρικώδες και τρομακτικό. Βεβαία, , κάθε τι που είναι άγνωστο και ανοίκειο, δεν είναι κατ ανάγκη τρομακτικό. Η σχέση δεν είναι πάντα αμφίδρομη. . το μόνο εύκολο είναι να πει κανείς ότι οτιδήποτε νέο μπορεί να είναι τρομακτικό. Πολλά όμως καινοφανή πράγματα δεν είναι όλα τρομακτικά. Στο νέο χρειάζεται να προστεθεί κάτι που να το καθιστά τρομακτικό. Ή μήπως ,τελικά, κάποια πράγματα οφείλουν να παραμείνουν κρυφά και να μην αναδυθούν στην επιφάνεια . Συνεπώς, είναι ασφαλές κάτι να παραμένει αδιαπέραστο, με την έννοια του να μην επιδέχεται διερεύνηση αλλιώς ο φόβος ανοίγματος ενός επτασφράγιστου κουτιού είναι τόσο επικίνδυνος όσο και το κουτί της Πανδώρας.